Deel 7.

Wallerstein.

Wallerstein is een zogenoemde marktgemeente van bijna 3500 inwoners in de regio Augsburg in het bondsland Beieren. De term ‘markt’ voor dit soort gemeenten werd vroeger in heel het zuiden van Duitsland gebruikt, maar tegenwoordig alleen nog maar in Beieren. Wallerstein ligt in een krater – een zogenoemde Ries – waarin zo’n 14,5 miljoen jaar geleden een meteoriet is ingeslagen. Centraal in de gemeente staat de 65 meter hoge Wallersteiner Burgfelsen.

De middeleeuwse nederzetting Wallerstein ontstond aan een hoofdweg vanuit Italië naar Frankfurt. De weg werd vooral door handelaren, pelgrims en soldaten gebruikt. De plaats werd oorspronkelijk Steinheim genoemd en wordt voor het eerst in 1238 vermeld in een oorkonde. De burcht bovenop de rots was het middelpunt van het Zwabische vorstenhuis Hohenstaufen in de Ries en was het persoonlijke bezit van keizer Frederik I Barbarossa. Na de ondergang van dit geslacht ging het bezit rond 1250 over in de handen van het huis Oettingen dat in de dertiende en veertiende eeuw zijn grootste macht beleefde. In de vijftiende eeuw bouwden zij de nederzetting aan de voet van de rots uit tot een residentie en werd de plaats voortaan naar de burcht, Wallerstein, genoemd. De verlening van de marktrechten in het jaar 1500 door keizer Maximilian I was van grote economische betekenis. In 1648, het laatste jaar van de Dertigjarige Oorlog, werd de burcht door de Zweden verwoest. De graven van Oettingen-Wallerstein hebben Wallerstein tot bloei gebracht. Door zijn kastelen en herenhuizen, kerken en kapellen behield de plats het typische aanzicht van een landelijke residentie. Het vorstendom Oettingen-Wallerstein beleefde in de achttiende eeuw zijn culturele hoogtepunt., maar verloor in 1806 zijn zelfstandigheid en werd bij het koninkrijk Beieren gevoegd.

Tot de grote bezienswaardigheden van Wallerstein behoort uiteraard het slot Wallerstein zelf. De bouw van het complex begon in 1804 en is tot op de dag van vandaag een prachtige en idyllische plek om te bezoeken. Op de Burgfelsen zelf staat nu geen burcht meer, maar het blijft een mooie plek om naartoe te klimmen, al was het maar voor het weidse uitzicht dat men er geniet. De Pestsäule of Dreifaltigkeitssäule is de blikvanger van Wallerstein. Deze zuil is in 1722-1725 gebeeldhouwd door Johann Georg Bschorer naar het voorbeeld van Boheemse pestzuilen. Het Joodse kerkhof herinnert aan de voormalige Joodse gemeenschap van Wallerstein. Op het kerkhof ligt een doodgeschoten concentratiekampgevangene die waarschijnlijk tijdens een dodenmars in het voorjaar van 1945 is vermoord.

Nördlingen.

Nördlingen is een mooie stad van net geen 20.000 inwoners in de regio Zwaben in het bondsland Beieren. Nördlingen is een voormalige Rijksstad en is een van de markante middeleeuwse steden aan de Romantische Strasse. De stad ligt in een Ries een inslagkrater die 14,5 miljoen jaar geleden is ontstaan door een meteoriet. Naast de kernstad Nördlingen bestaat de gemeente uit een aantal dorpen in de directe omgeving.

Vondsten in de Ofnetgrot bewijzen dat het gebeid van de huidige gemeente al in de vroege steentijd werd bewoond. Ook van latere tijdperken zijn er meerdere vondsten gedaan in de gemeente. Zoals de bandkeramische cultuur, urnveldcultuur en de Hallstattcultuur. Ook uit de Keltische tijd zijn er sporen gevonden en er stond een Romeinse villa. Rond het jaar 85 n.Chr. ontstond in het zuiden van de gemeente een Romeins legerkamp met nederzetting die echter met de verovering van de Alamannen verloren ging in 259. Nördlingen wordt in 898 voor het eerst in een oorkonde genoemd. In 1215 kreeg Nördlingen van keizer Frederik II stadsrechten en werd het een Rijksstad. In hetzelfde jaar werd de eerste stadsmuur gebouwd. Nördlingen groeide door zijn strategische ligging op het kruispunt tussen twee hoofdwegen uit tot een belangrijk handelscentrum; al in 1219 wordt de Nördlinger Pfingstmesse vermeld. In 1238 werd een groot deel van de stad verwoest door een brand. Desondanks groeide de stad razendsnel en al een paar decennia later was Nördlingen tot ver buiten zijn stadsmuren uitgedijd. De buitenste stadsmuur uit 1327 bestaat nu nog. Nördlingen is in 1577 definitief formeel overgegaan op de reformatie. Dat heeft overigens niet kunnen voorkomen dat er tussen 1589 en 1598 34 vrouwen en één man als heksen zijn terechtgesteld. Een belangrijk keerpunt in de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) was het jaar 1634 waarin Nördlingen belegerd werd met de daarop volgende slag. Wegens hoge schattingen die de stad moest betalen, ontkwamen de burgers aan plundering, maar niettemin heeft de bevolking sterk geleden. Na de oorlog verlegde de handel zich, waardoor Nördlingen aan belang inboette. Voordeel daarvan is wel dat het middeleeuwse karakter van Nördlingen goed bewaard is gebleven. Nördlingen verloor zijn status als Rijksstad in 1803 en kwam onder Beiers bestuur. Vanaf 1849 is Nördlingen aangesloten op het spoorwegnet. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog liep Nördlingen weliswaar schade op, maar de historische binnenstad bleef gespaard.

Nördlingen is ook een groot aantal musea rijk:

• Het Rieskratermuseum geeft een goede tentoonstelling over de geologische ontwikkeling van de omgeving.

• Het Stadmuseum Nördlingen vertelt de geschiedenis van de stad.
• Het Stadtmauermuseum documenteert de geschiedenis van de stadsmuur.
• Het Bayerische Eisenbahnmuseum toont onder andere de oudste stoomlocomotieven van Duitsland.
• Het Museum Augenblick toont optische en akoestische apparaten uit het begin van het mediatijdperk, zoals kijkkasten, panorama’s, toverlantaarns, draaiorgels, pianola’s, speeldozen en grammofoons.
• In de Thiemiggalerie vindt de bezoeker ingelijste reproducties van grote meesters.

Tot de beroemde burgers van Nördlingen behoren de controversiële arts en theoloog Paracelsus en de Duitse schrijver Wilhelm Hauff (1802–1827).

Tot de belangrijke bezienswaardigheden van Nördlingen behoren de volgende bouwwerken en plekken:

• De stadsmuur. De muur uit 1327 is in zijn totaliteit bewaard gebleven. Deze heeft vijf poorten met torens, elf torens en twee bastions. Ook de omgang is bewaard gebleven en kan men bewandelen. De grootste stadspoort is de Berger Tor. De stadsmuur van Nördlingen is een van de best bewaard gebleven stadsmuren in Duitsland.
• De blikvanger van Nördlingen is ongetwijfeld de 90 meter hoge toren van de Sint Joriskerk, gebouwd tussen 1427 en 1505.
• Ook de katholieke Sint Salvatorkerk is een bezoek meer dan waard.
• De neogotische Sint Emmeram bij het kerkhof is gebouwd in 1875, maar op de fundamenten van de eerste kerk uit de negende eeuw.
• De Spitalkirche stamt uit de dertiende eeuw.
• Op de markt werd in de middeleeuwen ieder jaar tien dagen lang een grote Messe gehouden.
• Het Gasthaus zur Sonne aan de markt is in 1350 gebouwd en sinds 1405 als herberg voor de vorst in gebruik.
• Het stadhuis is ook heel oud. Het wordt al genoemd in een koopakte van 1313 toen het als Messegebouw in gebruik was. Toch is het gebouw verrijkt met latere uitbreidingen en aanpassingen.

• De gehele oude binnenstad van Nördlingen staat vol met liefdevol gerenoveerde schitterende huizen uit de middeleeuwen en renaissance.

• Het Schneidtsche Haus uit 1563.

• Het Kaisheimer Haus uit 1278.
• Het Klösterle een voormalig Franciscaner klooster. In 1536 werd het gebouw door de stad gekocht en tot een graanschuur omgebouwd. Het koor verdween en werd vervangen door een trapgevel.
• In het Gerberviertel vindt de bezoeker vele vakwerkhuizen en de Neumühle.
• Het Heilig-Geist-Spital uit 1233 was voorheen een hospitaal voor de arme lieden.
• In het zuiden van de stad ligt het Wintersche Haus, een schittend vakwerkhuis. Verder bevindt zich hier een reeks van representatieve herenhuizen en het Hallgebäude uit 1543.
• Op de Rübenmarkt staat de Kriegerbrunnen, een Jugendstilbouwwerk uit 1902.
• De stadsgracht is tussen de Ochsenzwinger en de Berger Tor omgevormd tot een park met beelden, exotische bomen en een rozentuin.

• De Marienhöhe is een bijzonder bosgebied in het zuidoosten van de stad op de Galgenberg en Stoffelsberg. De oorspronkelijk kale heuvel werd in 1834 met bomen beplant en is sindsien als landschapspark ingericht. De drie bierkelders zijn geliefde uitgaansplekken voor de Nördlingers.

Bezoeken: 111